Responses

Translation

Mga tanga nagraralaog, Nagsasarakat sa harong (may paabot na uran o baha)

Ants coming inside and up the house mean heavy rains to follow

Nagsasarabat-sabat na panganod (maraot na panahon)

Convergence of clouds across the horizon as an early sign of bad weather

Milky way, nagbabalagbag; ginaod ni Noah (maraot na panahon)

Wild animals, nagbabaraba hali sa bukid

(may paabot na maraot na panahon)

Wild animals coming out from the mountain/forest as a warning for an upcoming bad weather

Pag naggigilid ang lumod (dolphin) o butanding

(makusog na alon, maraot na panahon)

Dolphins and whale sharks getting nearer to the shore mean big waves and bad weather

Naglulubid na mga walo-walo

(may paabot na maraot na panahon)

Spiraling sea snakes means there is an upcoming bad weather

Pag may bulangiw na putol

(may maraot pang panahon)

Disconnected rainbow means weather is not yet good

Paglupad nin gamgam

Pasiring sa sirangan

(may paabot na bagyo)

Birds flying eastward means typhoon is coming

Pag nagbalyo ang bulangiw sa tinampo

(maraot na panahon)

Rainbow crossing a street would mean bad weather

Mga peste sa amihan

(senyales kan maraot na panahon)

Pests in the rice fields as a sign of bad luck

Full moon, sayap o black shadow

(mauran pagkaaga)

Black shadow in the full moon as a sign that there will be rain in the next day

Bituonnanagtaid

(maraynasenyales)

Two stars nearing to each other is a good sign

Pag patugdok ang mga dahon nin niyog

(may maraot na panahon/bagyo)

Coconut leaves in downward position means typhoon or bad weather is coming

Paglupad nin pato

(may paabot na bagyo)

Ducks flying high signals an incoming typhoon

Pag luwas kan mga layug-layug

(dakul dilis pagkaaga)

Coming out of moths signals that there will be lots of anchovies or “dilis” in the next day

Eclipse

(dae dapat magluwas si mgabados maski si mga hayop na bados ta pwedeng magadan si aki sa tulak o maagas)

Eclipse can cause miscarriage for pregnant women and animals

Additional from Women FGD:

Pag nagsal-ak/nagbare an mga kahoy

(maraot na panahon)

Branches of trees breaking or bending means bad weather

Nagsasarakat na omang/garu kuhol sa harong (mauran, baha)

Snails going up means rain or flood is coming

Pag nagkutak an manok nin matangang banggi (may daragang mabados)

Cackling of chicken in the middle of the night signals that a lady in the nearest house will get pregnant

Additional from Fisherfolks:

Daku lna bituon

(uran)

Scattered stars mean rain is coming

Dakul na tutubi

(dakul dilis pagkaaga)

Huge number of dragonflies coming out means lots of “dilis” in the next day

Elderly:

Sadit na sayap

(drought)

Small moon shadow means drought

Saradit na panganud (dae naghihiro) = maray magtanom

nin kamote

Small clouds in stable position, good time to plant sweet potato

Aninipot, pag nagalog sa harong

(mauran)

Fireflies coming inside the house means rain is coming

Alinsasayaw/Muromaria pag

Naghagidhid sa daga

(maraot na panahon)

*Alinsyawon na gamgam

Swiftlets (birds) flying at low level signals a bad weather

Mga balagon sa bukid, nagtatao nin direksyon

Vines in the forest give direction

Additional:

Pag nagdadaguldol asin kilat mayong maabot na maraot na panahon

Pa gang duros hali sa sirangan maray an panahon, pag hali sa hilaga baragyuhon

Pa gang kuhol naghahanap nin shell niya para safe siya- may maabot na maraot na panahon

Pag maribok an dagat/alon dae madagos an bagyo

Pag nagsarabat sabat an hanging habagat saka amihan, makusogon kaiyan an bagyo pero patapos na

Pag maribok ang bakasakapag ang talinga kang baka nakatindog- may paabot na maraot na panahon

Pag ang gamgam na KANAWAY―nagtitiponsatahawtapos

nag iikotikot―may maraotnapanahonnamaabot

Pag dakol ang ulod saka mga insekt0-dakol ang dilis pagkaaga

Habang nagbabagyo, nagturaok ang manok, mapundo na ang bagyo

Pag ang daguldol hararom ang tanog, matatamaan kami sa barangay kan bagyo pero kapag harani ang tanog kan daguldol, harayo ang bagyo sa barangay

Pag tuninong na maray an palibot bago magbagyo, makusog ang bagyo na maabot

Pag nag form nin dalan an mga bituon,mainit pagkaaga (iyo daa ito an inagihan ni Noah)